Bệnh đốm trắng trên cá là một trong những bệnh phổ biến và nguy hiểm trong nuôi trồng thủy sản, đặc biệt ở giai đoạn cá giống hoặc khi thời tiết giao mùa. Bệnh do ký sinh trùng Ichthyophthirius multifiliis gây ra, tạo ra các đốm trắng li ti như hạt muối trên da, vây và mang cá. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể lan nhanh, khiến cá suy kiệt, chết hàng loạt và gây thiệt hại nghiêm trọng cho người nuôi. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nhận diện chính xác nguyên nhân, triệu chứng cũng như cách phòng trị hiệu quả căn bệnh này.
Mục Lục
Bệnh đốm trắng trên cá là gì?
Bệnh đốm trắng (còn gọi là bệnh “Ich”) do ký sinh trùng đơn bào Ichthyophthirius multifiliis gây ra. Loại ký sinh trùng này có hình dạng như hạt muối nhỏ, bám trên da, mang, vây của cá, khiến cá ngứa ngáy, suy kiệt và dễ chết hàng loạt. Đây là một trong những bệnh phổ biến và nguy hiểm nhất trong nuôi cá nước ngọt, đặc biệt là ở giai đoạn cá giống, cá bột hoặc trong môi trường ao nuôi có điều kiện kém vệ sinh, nhiệt độ thấp.
Nguyên nhân gây bệnh đốm trắng trên cá
- Sự phát triển của ký sinh trùng Ichthyophthirius trong môi trường nước ao nuôi.
- Nhiệt độ nước thấp (dưới 25°C) là điều kiện lý tưởng cho trùng phát triển mạnh.
- Mật độ nuôi cao, cá dễ bị stress.
- Chất lượng nước kém, dư thừa chất hữu cơ.
- Không cách ly hoặc xử lý cá giống trước khi thả nuôi.
Dấu hiệu bệnh đốm trắng trên cá
Trên thân cá:
- Xuất hiện nhiều đốm trắng nhỏ li ti như hạt muối trên da, vây và mang.
- Cá thường cọ mình vào thành bể, đáy ao do ngứa ngáy.
- Da cá sạm màu, mất lớp nhớt bảo vệ.
Xem thêm: Trùng bánh xe trên cá
Hành vi nhận biết bệnh đốm trắng trên cá:
- Cá bơi chậm chạp, kém linh hoạt, tụ tập ở gần mặt nước.
- Giảm ăn, thở gấp.
- Nếu ký sinh trùng bám vào mang, cá có thể chết nhanh do khó thở.
Chu kỳ sống và tính lây lan
Ký sinh trùng Ichthyophthirius có chu kỳ sinh sản nhanh trong điều kiện thuận lợi. Chúng có thể lây lan rất nhanh trong đàn cá, đặc biệt khi nhiệt độ nước thấp. Trứng ký sinh trùng bám dưới đáy ao, nở thành ấu trùng, rồi bơi tự do đi tìm vật chủ mới. Do đó, ngay cả khi cá khỏi bệnh, nếu không xử lý môi trường ao triệt để, dịch bệnh sẽ dễ tái phát.
Các loài cá thường nhiễm bệnh đốm trắng
Bệnh đốm trắng có thể xảy ra ở nhiều loài cá nước ngọt, bao gồm:
- Cá rô phi
- Cá trắm cỏ, cá chép
- Cá tra, cá basa
- Cá lóc, cá trôi, cá mè
- Cá cảnh như cá vàng, cá bảy màu, cá koi…
Đặc biệt nguy hiểm đối với cá giống và cá bột vì hệ miễn dịch còn yếu, tỷ lệ tử vong có thể rất cao nếu không được điều trị kịp thời.
Phòng bệnh đốm trắng trên cá hiệu quả
- Quản lý môi trường tốt: duy trì nước sạch, ổn định pH và nhiệt độ (26–30°C).
- Cách ly cá mới trước khi thả nuôi chính thức.
- Dùng chế phẩm sinh học định kỳ để kiểm soát vi sinh vật có hại.
- Giảm mật độ nuôi hợp lý, bổ sung Vitamin C và khoáng chất tăng sức đề kháng.
Điều trị bệnh đốm trắng trên cá
- Tắm cá bằng muối ăn (NaCl) 2–3% trong 5–10 phút mỗi ngày, liên tục 3–5 ngày.
- Tắm cá bằng thuốc tím (KMnO₄) nồng độ 2–3 g/m³ trong 10–15 phút.
- Dùng Formalin 25–30 ppm cho ao nuôi lớn, lưu ý tránh dùng lúc nhiệt độ quá cao hoặc khi cá yếu.
- Thay nước định kỳ, loại bỏ trứng ký sinh trùng còn tồn tại.
Bệnh đốm trắng trên cá là bệnh ký sinh trùng nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng và điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm. Người nuôi cần đặc biệt chú ý đến chất lượng nước, nhiệt độ và dinh dưỡng của cá trong suốt quá trình nuôi. Chủ động kiểm soát môi trường và tăng cường sức đề kháng cho cá nước ngọt chính là chìa khóa giúp ngăn ngừa đốm trắng tái phát, bảo vệ đàn cá an toàn và năng suất.
