Bệnh Lao Cá Ở Cá Chép: Nguy Hiểm Âm Thầm, Khó Phát Hiện

Bệnh lao cá ở cá chép do vi khuẩn Mycobacterium spp. gây ra, thường phát sinh trong điều kiện nuôi tự nhiễm khuẩn, ao nuôi bị ô nhiễm hữu cơ, hoặc khi cá chịu stress kéo dài. Bệnh phát triển chậm, không biểu hiện rõ ràng trong giai đoạn đầu nên rất khó nhận biết. Đây là bệnh mãn tính, có thể kéo dài trong thời gian nuôi và gây ra thiệt hại lớn nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời.

Đặc biệt, bệnh lao cá có thể lây sang người, nhất là những người thường xuyên tiếp xúc với nước ao nuôi hoặc cá bệnh qua các vết thương hở. Do đó, việc phòng ngừa và kiểm soát chặt chẽ là yếu tố sống còn trong quá trình nuôi cá chép thương phẩm.

Nguyên nhân bệnh lao cá ở cá chép và con đường lây lan

Tác nhân gây bệnh lao cá ở cá chép: Vi khuẩn Mycobacterium marinum, M. fortuitum, M. chelonae.

Đường lây nhiễm:

• Qua tiếp xúc trực tiếp với cá bệnh hoặc dụng cụ nuôi chưa được khử trùng.
• Vi khuẩn xâm nhập vào cá thông qua các vết thương ngoài da, mang, hoặc qua đường tiêu hóa.
• Lây lan trong ao nuôi có mật độ cao, môi trường nước bị ô nhiễm, chất hữu cơ tích tụ nhiều ở đáy ao.

Dấu hiệu nhận biết bệnh lao cá ở cá chép

Do bệnh lao cá ở cá chép tiến triển âm thầm nên người nuôi cần quan sát kỹ các dấu hiệu bất thường trên cá:

Biểu hiện bên ngoài:

• Cá gầy yếu, bỏ ăn, bơi lờ đờ.
• Da sẫm màu, mất độ bóng tự nhiên.
• Xuất hiện các hạt trắng dưới da, loét da từng vùng.
• Cá có thể bị lồi mắt, vảy xù, bụng phình to.

Biểu hiện nội tạng:

• Khi mổ cá: gan, thận, lá lách bị sưng, có các hạt trắng như bã đậu.
• Một số trường hợp xuất hiện dịch nhầy trong khoang bụng.

Các biểu hiện này có thể dễ nhầm lẫn với bệnh nấm hoặc ký sinh trùng, nhưng đặc điểm nổi bật là bệnh kéo dài, chữa mãi không khỏi và tỷ lệ cá chết tăng dần theo thời gian.

Xem thêm: Bệnh thối vây thối đuôi ở cá chép

Tác hại của bệnh

• Gây tỷ lệ chết rải rác kéo dài, ảnh hưởng đến sản lượng cuối vụ.
• Giảm tốc độ tăng trưởng, kéo dài thời gian nuôi, tăng chi phí đầu vào.
• Làm giảm chất lượng thương phẩm: cá gầy, hình dạng xấu, dễ bị loại.
• Khó điều trị, có thể lây sang ao khác hoặc sang người nuôi nếu không xử lý đúng cách.
• Tăng nguy cơ bùng phát dịch bệnh do tạo cơ hội cho vi khuẩn, nấm cơ hội xâm nhập.

Phòng bệnh lao cá ở cá chép hiệu quả

Phòng bệnh là giải pháp tối ưu vì hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh lao cá:

Cải tạo ao kỹ lưỡng:

• Phơi đáy, diệt khuẩn bằng vôi sống hoặc KMnO₄.
• Xử lý bùn đáy, khử mùi và kiểm soát vi sinh vật gây hại.

Chọn giống cá khỏe:

• Không sử dụng cá từ nguồn không rõ ràng.
• Kiểm tra sức khỏe cá trước khi thả nuôi.

Quản lý môi trường nuôi:

• Duy trì pH ổn định (6.5–7.5), DO > 4 mg/l.
• Hạn chế mật độ nuôi quá cao.
• Thay nước định kỳ, tránh để nước đục, nhiều tảo tàn.

Tăng sức đề kháng cho cá:

• Bổ sung vitamin C, men tiêu hóa, khoáng chất.
• Sử dụng thức ăn đảm bảo chất lượng, không ẩm mốc.

Cách ly cá mới:

• Theo dõi cá giống trong 10–14 ngày trước khi thả chung đàn.
• Không thả ghép cá chép với các loài dễ mang mầm bệnh.

Xử lý khi bệnh xuất hiện

• Loại bỏ cá bệnh khỏi đàn: Không tái sử dụng làm giống hoặc thức ăn cho động vật khác.
• Vệ sinh và khử trùng ao nuôi: Dùng vôi, thuốc tím hoặc Iodine theo liều lượng hướng dẫn.
• Tăng cường sức đề kháng: Bổ sung dinh dưỡng, hạn chế stress, điều chỉnh mật độ nuôi.
• Không sử dụng kháng sinh bừa bãi: Vì vi khuẩn Mycobacterium kháng thuốc rất cao.
• Ngưng thu hoạch hoặc tiêu thụ cá bệnh ra thị trường, tránh gây lây lan.

Bệnh lao cá ở cá chép là bệnh mãn tính, khó điều trị và có thể gây tổn thất kinh tế nghiêm trọng nếu không được phát hiện và quản lý kịp thời. Do đó, người nuôi cần chủ động phòng bệnh bằng cách cải thiện môi trường ao nuôi, lựa chọn giống cá khỏe, quản lý tốt thức ăn và chế độ chăm sóc.

Việc chủ động phòng ngừa bệnh lao cá ở cá chép luôn rẻ hơn rất nhiều so với chi phí điều trị và thiệt hại từ sự bùng phát bệnh trong ao nuôi. Đồng thời, đảm bảo an toàn sinh học trong quá trình sản xuất cũng là bảo vệ sức khỏe cho chính người nuôi và cộng đồng.