Giun sán đường ruột ở cá là một trong những loại ký sinh trùng nội sinh phổ biến, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tăng trưởng và năng suất nuôi. Chúng sống ký sinh trong ruột cá, hút chất dinh dưỡng, gây tổn thương mô ruột, làm cá kém ăn, gầy yếu và dễ nhiễm bệnh cơ hội. Việc phát hiện và xử lý giun sán kịp thời giúp người nuôi duy trì đàn cá khỏe mạnh, hạn chế thiệt hại kinh tế và nâng cao hiệu quả sản xuất.
Mục Lục
Giun sán đường ruột ở cá là gì?
Đây là nhóm ký sinh trùng nội tạng, sống chủ yếu trong ống tiêu hóa (ruột non, ruột già) của cá. Chúng có thể thuộc nhóm:
- Sán dây (Cestoda): ví dụ Bothriocephalus spp.
- Sán lá ruột (Trematoda nội tạng)*: ví dụ Diplostomum spp.
- Giun tròn (Nematoda): như Camallanus spp., Capillaria spp.
Chúng bám vào niêm mạc ruột cá, hút dinh dưỡng, gây kích ứng và viêm nhiễm kéo dài. Sự hiện diện của giun sán đường ruột ở cá còn tạo điều kiện cho vi khuẩn đường ruột phát triển mạnh.
Nguyên nhân nhiễm giun sán đường ruột ở cá là gì?
- Thức ăn sống (giáp xác, ấu trùng, cá con) chưa xử lý, mang trứng hoặc ấu trùng ký sinh.
- Ao nuôi ô nhiễm, tồn lưu trứng ký sinh từ vụ nuôi trước.
- Không tẩy ký sinh trùng định kỳ, đặc biệt trong trại giống.
- Cá nuôi mật độ cao, stress, sức đề kháng yếu.
- Thiếu kiểm soát cá hoang hoặc động vật trung gian (chim, ốc, côn trùng…).
- Đặc biệt, cá giống và cá nuôi trong môi trường không được xử lý sạch rất dễ nhiễm giun sán đường ruột ở cá.
Xem thêm: Sán lá đơn chủ trên cá
Triệu chứng nhận biết giun sán đường ruột ở cá
- Cá giảm ăn hoặc bỏ ăn, tăng trưởng chậm.
- Bụng cá phình nhẹ, mềm, đôi khi biến dạng.
- Phân cá có chất nhầy màu trắng, đứt đoạn, lẫn giun sán (thấy rõ ở bể kính).
- Cá gầy yếu, xẹp bụng, sắc tố da nhợt nhạt.
- Trong trường hợp nặng, cá chết rải rác, tiêu hóa kém, hấp thu dinh dưỡng suy giảm rõ rệt.
Loài cá dễ bị nhiễm giun sán đường ruột
Những loài cá nước ngọt dễ bị nhiễm giun sán đường ruột gồm:
- Cá rô phi
- Cá tra, cá basa
- Cá chép, cá mè, cá trắm cỏ
- Cá lóc, cá trôi
- Cá cảnh như cá bảy màu, cá vàng, cá koi
Tác hại gây ra từ giun sán đường ruột ở cá
- Giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng, tăng hệ số FCR.
- Làm tổn thương mô ruột, dễ gây xuất huyết, viêm ruột.
- Tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm phát triển thứ phát.
- Gây chết rải rác, giảm năng suất, ảnh hưởng lợi nhuận.
- Khó phát hiện nếu không xét nghiệm hoặc mổ cá thường xuyên.
Cách phòng và trị giun sán đường ruột ở cá
Phòng bệnh
- Cải tạo ao kỹ trước khi thả nuôi, phơi đáy, bón vôi.
- Dùng cá giống sạch bệnh, được tẩy giun từ trại uy tín.
- Không sử dụng thức ăn sống chưa xử lý như cá tạp, trùn chỉ, ấu trùng.
- Định kỳ trộn men tiêu hóa, thảo dược kháng ký sinh vào thức ăn (tỏi, đu đủ, trầu không).
- Kiểm soát động vật trung gian, vệ sinh khu vực xung quanh ao nuôi.
Điều trị khi cá bị nhiễm
- Trộn thuốc tẩy giun vào thức ăn:
- Albendazole 10% hoặc Levamisole 2.5%
- Liều: 1g thuốc/1kg cá, cho ăn 2–3 ngày liên tiếp.
- Tắm cá bằng thuốc tím hoặc Formalin để loại trừ ký sinh trùng cơ hội.
- Bổ sung vitamin C, men tiêu hóa, khoáng chất để phục hồi sức khỏe cá.
Lưu ý: Chỉ sử dụng thuốc theo hướng dẫn của chuyên gia thủy sản. Không lạm dụng gây tồn dư kháng sinh trong sản phẩm.
Giun sán đường ruột ở cá là một trong những mối đe dọa âm thầm nhưng nguy hiểm với người nuôi. Tuy không gây chết cấp tính, nhưng bệnh làm giảm tăng trưởng, hao tổn dinh dưỡng, kéo theo nhiều bệnh khác và gây thiệt hại lớn nếu không kiểm soát tốt. Phòng bệnh chủ động bằng cách cải thiện môi trường, dinh dưỡng và vệ sinh ao nuôi là biện pháp tiết kiệm và bền vững nhất trong nuôi trồng thủy sản hiện nay.
