Bệnh Hoại Tử Thần Kinh ở Cá Chẽm (Barramundi): Nguyên Nhân, Triệu Chứng & Phòng Trị

Bệnh hoại tử thần kinh ở cá chẽm (Viral Nervous Necrosis – VNN) là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất trong nuôi trồng thủy sản biển, đặc biệt ở các vùng nuôi cá chẽm thương phẩm và giống. Virus gây bệnh tấn công vào hệ thần kinh trung ương và mắt của cá, làm cá rối loạn vận động, mất phương hướng và chết hàng loạt. Nếu không được kiểm soát tốt, bệnh có thể gây thiệt hại từ 80–100% ở giai đoạn cá giống, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả sản xuất và kinh tế của người nuôi.

Nguyên nhân gây hoại tử thần kinh ở cá chẽm

Bệnh do virus Betanodavirus thuộc họ Nodaviridae gây ra. Loại virus này có kích thước rất nhỏ (~25–30 nm), có cấu trúc ARN sợi đơn, không có vỏ bọc. Virus tấn công trực tiếp vào:

• Não bộ: Gây hoại tử mô thần kinh, dẫn đến mất kiểm soát vận động.
• Võng mạc mắt: Gây tổn thương thị giác, khiến cá mất định hướng.

Con đường lây lan:

• Dọc: từ cá bố mẹ mang mầm bệnh sang cá con.
• Ngang: qua nước, thức ăn, dụng cụ nuôi bị nhiễm, hoặc do tiếp xúc giữa cá bệnh và cá khỏe.

Điều kiện thuận lợi cho virus phát triển:

• Nhiệt độ nước dao động từ 25–30°C.
• Mật độ nuôi cao, cá bị stress, chất lượng nước kém.
• Ao nuôi chưa được xử lý, vệ sinh kỹ trước khi thả cá giống.

Các giai đoạn cá chẽm dễ bị nhiễm bệnh

Bệnh hoại tử thần kinh thường xảy ra ở:

• Cá bột, cá nước ngọt, cá giống: từ vài ngày tuổi đến dưới 10 cm.
• Cá thương phẩm cũng có thể nhiễm bệnh nhưng biểu hiện nhẹ hơn.

Dấu hiệu nhận biết bệnh hoại tử thần kinh ở cá chẽm

Dấu hiệu thần kinh

• Cá bơi vòng tròn, mất phương hướng, bơi lộn vòng hoặc quay đầu xuống đáy ao.
• Đôi khi cá nằm nghiêng hoặc nổi đầu, khó kiểm soát hướng di chuyển.
• Phản ứng chậm, cá không phản xạ khi bị kích thích.

Tổn thương cơ thể

• Mắt đục, mất sắc tố, một số cá có hiện tượng mắt lồi.
• Màu da sẫm lại, giảm hoạt động và bỏ ăn.
• Tỷ lệ chết rất cao, có thể lên tới 90–100% trong vòng vài ngày nếu không xử lý.

Có thể bạn quan tâm: Bệnh phù mắt ở cá do đâu?

Chẩn đoán bệnh hoại tử thần kinh ở cá chẽm

• Quan sát triệu chứng lâm sàng kết hợp giải phẫu não và mắt.
• Xét nghiệm PCR (Polymerase Chain Reaction) để xác định chính xác virus VNN.
• Mô học thần kinh và mắt có thể phát hiện tế bào thần kinh bị hoại tử, rỗ tổ ong.

Biện pháp phòng ngừa bệnh hoại tử thần kinh ở cá chẽm

Chọn giống sạch bệnh

• Tuyệt đối không sử dụng cá bố mẹ nhiễm virus.
• Kiểm tra mẫu cá giống bằng kỹ thuật PCR trước khi đưa vào trại nuôi.

Vệ sinh ao nuôi và dụng cụ

• Khử trùng hệ thống bể, lồng, ao bằng vôi, Chlorine, iodine trước mỗi vụ nuôi.
• Hạn chế tối đa sự tiếp xúc chéo giữa các lô cá.

Quản lý môi trường nuôi

• Duy trì nhiệt độ nước ổn định từ 26–30°C.
• Giảm mật độ nuôi, không để cá bị stress do bắt, vận chuyển, thay nước đột ngột.
• Sử dụng chế phẩm sinh học định kỳ để ổn định môi trường nước.

Tăng cường sức đề kháng cho cá

Bổ sung vitamin C, vitamin E, men tiêu hóa, khoáng chất, tỏi, hoặc beta-glucan vào khẩu phần ăn để tăng cường miễn dịch.

Có thể điều trị được bệnh không?

Hiện nay không có thuốc đặc trị bệnh hoại tử thần kinh ở cá chẽm. Một khi cá đã nhiễm bệnh, khả năng phục hồi rất thấp. Vì vậy, biện pháp phòng bệnh là then chốt, từ khâu chọn giống đến quy trình nuôi an toàn sinh học.

Bệnh hoại tử thần kinh ở cá chẽm là một trong những căn bệnh nguy hiểm nhất với tốc độ lây lan nhanh, gây chết hàng loạt, đặc biệt trong giai đoạn cá giống. Người nuôi cần chủ động phòng bệnh bằng chọn giống sạch, đảm bảo an toàn sinh học, quản lý tốt môi trường nước và nâng cao sức đề kháng cho cá. Phòng ngừa hiệu quả chính là giải pháp bền vững giúp đảm bảo sản lượng và lợi nhuận ổn định trong nghề nuôi cá chẽm.