Phân trắng là một trong những hiện tượng phổ biến và gây nhiều thách thức đối với người nuôi tôm, đặc biệt là từ giai đoạn tôm đạt khoảng 50 ngày tuổi trở đi – thời điểm mà sức đề kháng bắt đầu suy giảm, trong khi các yếu tố môi trường lại trở nên bất ổn và khó kiểm soát hơn. Việc nhận diện sớm, hiểu rõ nguyên nhân ao tôm bị phân trắng và áp dụng các giải pháp phù hợp là yếu tố then chốt giúp người nuôi hạn chế thiệt hại kinh tế.
Xem thêm: Nông dân Cà Mau nuôi tôm thẻ hiệu quả trong giai đoạn trái mùa, có dịch bệnh
Nguyên nhân ao tôm bị phân trắng
Thức ăn kém chất lượng Một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến ao tôm bị phân trắng là do thức ăn bị mốc hoặc nhiễm độc tố nấm mốc (mycotoxin). Khi tôm tiêu thụ phải loại thức ăn này, gan tụy và đường ruột sẽ bị tổn thương, gây rối loạn chức năng tiêu hóa và hấp thu dưỡng chất. Hệ quả là phân không được tiêu hóa hoàn toàn, chuyển thành màu trắng và nổi lềnh bềnh trên mặt nước.
Sự phát triển bất thường của tảo độc Ao nuôi có mật độ tảo cao, đặc biệt là tảo lam hoặc tảo giáp – những loại có khả năng tiết độc tố – có thể làm rối loạn hệ tiêu hóa khi tôm ăn phải. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe đường ruột, làm suy giảm chức năng tiêu hóa và dẫn đến hiện tượng ao tôm bị phân trắng.
Ký sinh trùng đường ruột Ký sinh trùng Gregarine là một tác nhân sinh học nguy hiểm thường được phát hiện trong các ao nuôi xuất hiện hiện tượng phân trắng. Chúng gây viêm và tổn thương niêm mạc ruột, làm suy giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng, khiến phân tôm nhợt màu và dễ dàng nổi trên mặt nước.
Vi khuẩn gây bệnh Các chủng vi khuẩn Vibrio như Vibrio harveyi và Vibrio vulnificus là mối đe dọa lớn đến gan tụy và hệ tiêu hóa của tôm. Khi mật độ của chúng vượt ngưỡng cho phép, chúng xâm nhập vào cơ thể, gây tổn thương nghiêm trọng và làm mất cân bằng vi sinh đường ruột, dẫn đến hiện tượng ao tôm bị phân trắng và nguy cơ bùng phát dịch bệnh.
Yếu tố môi trường bất lợi Môi trường ao nuôi kém ổn định cũng góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng ao tôm bị phân trắng. Một số điều kiện dễ gây ảnh hưởng tiêu cực bao gồm:
- Nhiệt độ nước vượt ngưỡng 32°C
- Độ kiềm thấp dưới 80 ppm hoặc quá cao trên 200 ppm
- Hàm lượng oxy hòa tan dưới 3 ppm
- Sự bùng phát tảo lam với mật độ dày đặc
Giải pháp phòng và xử lý hiện tượng ao tôm bị phân trắng
Để kiểm soát hiệu quả hiện tượng phân trắng và giảm thiểu rủi ro trong quá trình nuôi, người nuôi cần kết hợp đồng bộ nhiều biện pháp từ quản lý môi trường, chế độ dinh dưỡng đến kiểm soát dịch bệnh.
Kiểm soát chất lượng thức ăn
- Lựa chọn nguồn thức ăn có uy tín, đảm bảo chất lượng, không ẩm mốc hoặc có mùi lạ.
- Bảo quản thức ăn ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và ẩm ướt.
- Bổ sung men tiêu hóa hoặc chế phẩm sinh học vào khẩu phần ăn giúp tăng cường khả năng tiêu hóa và ổn định đường ruột cho tôm.
Quản lý môi trường ao nuôi ổn định
- Theo dõi các chỉ tiêu môi trường hàng ngày như nhiệt độ, độ kiềm, pH, oxy hòa tan, mật độ tảo… để kịp thời điều chỉnh khi vượt ngưỡng an toàn.
- Sử dụng chế phẩm vi sinh định kỳ để cân bằng hệ vi sinh trong ao, hạn chế sự phát triển của vi khuẩn và tảo độc.
- Thay nước định kỳ (nếu điều kiện cho phép) và hút bùn đáy ao để loại bỏ chất thải, cặn bã hữu cơ – nguồn gốc tiềm ẩn làm cho ao tôm bị phân trắng.
Phòng và trị ký sinh trùng – vi khuẩn đường ruột
- Định kỳ trộn thuốc hoặc các sản phẩm thảo dược tự nhiên có tính kháng khuẩn (tỏi, gừng, chiết xuất quế…) vào thức ăn nhằm kiểm soát vi khuẩn và ký sinh trùng trong hệ tiêu hóa.
- Khi phát hiện dấu hiệu ao tôm bị phân trắng, cần tạm ngưng cho ăn 1–2 cữ, sau đó chuyển sang sử dụng thức ăn dễ tiêu hóa và bổ sung men vi sinh đường ruột mạnh để phục hồi niêm mạc ruột.
- Nếu nghi ngờ nhiễm vi khuẩn Vibrio hoặc ký sinh trùng, nên sử dụng sản phẩm kháng sinh theo khuyến cáo của chuyên gia thủy sản, tuyệt đối tuân thủ thời gian ngưng thuốc trước thu hoạch.
Tăng cường sức đề kháng cho tôm
- Sử dụng các sản phẩm bổ gan, giải độc định kỳ nhằm tăng cường chức năng gan tụy – cơ quan chính xử lý độc tố và chuyển hóa thức ăn.
- Bổ sung vitamin C, E, khoáng chất và các acid amin thiết yếu để giúp tôm chống chịu tốt hơn với các tác động từ môi trường và mầm bệnh.
- Áp dụng chế độ cho ăn hợp lý: tránh cho ăn quá nhiều trong điều kiện thời tiết xấu, mưa dầm hoặc nhiệt độ nước cao.
Hiện tượng ao tôm bị phân trắng là biểu hiện của sự rối loạn trong hệ tiêu hóa và thường là dấu hiệu cảnh báo môi trường hoặc sức khỏe tôm đang gặp vấn đề. Việc quản lý tốt các yếu tố đầu vào như thức ăn, môi trường và phòng ngừa tác nhân gây bệnh là chìa khóa để hạn chế tối đa tình trạng này. Người nuôi cần chủ động theo dõi, cập nhật kiến thức và có các biện pháp xử lý kịp thời để đảm bảo hiệu quả và bền vững cho vụ nuôi.
