Nuôi cá bằng thức ăn lên men sinh học: Giải pháp tiết kiệm, bền vững

Trong những năm gần đây, chi phí thức ăn thủy sản liên tục gia tăng, trong khi hiệu quả sử dụng không cao dẫn đến lãng phí và ô nhiễm môi trường nước ao nuôi. Trước thực trạng đó, thức ăn lên men sinh học nổi lên như một giải pháp tối ưu, không chỉ giảm chi phí, tăng hiệu quả hấp thụ dinh dưỡng cho cá mà còn cải thiện môi trường ao nuôi. Mô hình nuôi cá bằng thức ăn lên men sinh học ngày càng được nhiều nông hộ và trang trại áp dụng rộng rãi, đặc biệt trong nuôi cá nước ngọt.

Thức ăn lên men sinh học là gì?

Thức ăn lên men sinh học là loại thức ăn được ủ bằng các chế phẩm vi sinh có lợi như Bacillus subtilis, Lactobacillus, nấm men, xạ khuẩn… kết hợp với nguyên liệu thô (như cám, bã đậu, rau củ, cá vụn…). Trong quá trình lên men, vi sinh vật phân giải protein và tinh bột phức tạp thành dạng dễ tiêu hóa hơn, đồng thời tạo ra các enzyme, axit hữu cơ và kháng sinh tự nhiên giúp cá dễ hấp thu và tăng sức đề kháng.

Xem thêm: Nuôi cá kết hợp trồng cây thủy canh (Aquaponics)

Lợi ích khi sử dụng thức ăn lên men sinh học cho cá

Tăng hiệu quả tiêu hóa và hấp thụ

• Cá dễ tiêu hóa nhờ enzyme và vi sinh vật có lợi đã phân giải một phần thức ăn.
• Giảm tỷ lệ hệ số chuyển đổi thức ăn (FCR), giúp tăng tốc độ tăng trưởng của cá.

Nâng cao sức đề kháng cho cá

• Các vi sinh vật có lợi giúp ức chế vi khuẩn gây bệnh đường ruột như Aeromonas, Vibrio, Edwardsiella…
• Hạn chế bệnh tiêu hóa, gan tụy, nấm đường ruột và một số bệnh do môi trường.

Cải thiện môi trường nước

• Lượng chất thải hữu cơ thải ra ao ít hơn nhờ cá tiêu hóa tốt hơn.
• Vi sinh vật có lợi tiếp tục phân giải chất thải trong ao, giảm khí độc (NH3, H2S).

Tiết kiệm chi phí

• Tận dụng được nguồn nguyên liệu sẵn có: bã đậu, rau thừa, cám, bột cá… giúp giảm 20–40% chi phí thức ăn.
• Giảm chi phí thuốc, hóa chất xử lý bệnh cá.

Cách chế biến thức ăn lên men sinh học cho cá

Nguyên liệu phổ biến:

• Cám gạo, cám bắp, bã đậu nành
• Bột cá, bột xương (nếu có)
• Mật rỉ đường
• Chế phẩm vi sinh EM hoặc EM gốc

Cách thực hiện:

• Trộn nguyên liệu khô (tỷ lệ khoảng 60–70% cám + 10% bột cá + 20–30% bã đậu).
• Hòa chế phẩm vi sinh + mật rỉ đường + nước sạch theo đúng liều lượng khuyến cáo (pH khoảng 5–6).
• Ủ kín trong thùng nhựa, bao hoặc bể có nắp trong 2–4 ngày (tùy thời tiết), cho đến khi có mùi thơm chua dịu là đạt.
• Có thể cho ăn trực tiếp hoặc sấy khô để bảo quản lâu dài.

Lưu ý: Nguyên liệu phải sạch, không mốc. Trong quá trình ủ, cần tránh tiếp xúc trực tiếp với không khí để hạn chế vi sinh vật có hại phát triển.

Loài cá thích hợp sử dụng thức ăn lên men sinh học

• Cá rô phi, cá tra, cá chép, cá lóc: Dễ thích nghi, ăn tạp, hiệu quả tăng trưởng tốt khi dùng thức ăn lên men.
• Cá trê, cá nheo, cá mè: Có thể sử dụng kết hợp thức ăn lên men với thức ăn công nghiệp để tiết kiệm chi phí.

Một số lưu ý khi sử dụng

• Không nên cho ăn quá nhiều một lần để tránh dư thừa gây ô nhiễm.
• Cần tập cho cá quen từ từ, bắt đầu với khẩu phần nhỏ rồi tăng dần.
• Bổ sung thêm men tiêu hóa và khoáng vi lượng định kỳ để tăng hiệu quả.
• Kết hợp quản lý ao nuôi tốt: sục khí, thay nước định kỳ, kiểm tra pH, NH3…

Nuôi cá bằng thức ăn lên men sinh học không chỉ là giải pháp tiết kiệm, hiệu quả mà còn góp phần xây dựng một nền nông nghiệp thủy sản sạch, bền vững. Với quy trình đơn giản, nguyên liệu dễ kiếm và tiềm năng nhân rộng, đây là mô hình đáng để đầu tư và phát triển trong bối cảnh hiện nay.