Tác động của biến đổi khí hậu đến ngành thủy sản: Hiện trạng và giải pháp

Ngành thủy sản đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế và đảm bảo an ninh thực phẩm toàn cầu. Tuy nhiên, biến đổi khí hậu với những biểu hiện như nhiệt độ tăng, mưa bất thường, nước biển dâng, axit hóa đại dương đang tạo ra những thách thức nghiêm trọng đối với sản xuất và sinh vật thủy sinh.

Nhiệt độ nước tăng ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh trưởng thủy sản

Biến đổi khí hậu làm nhiệt độ nước thay đổi là yếu tố sinh thái quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ tăng trưởng, sinh sản và khả năng miễn dịch của thủy sản. Khi nhiệt độ tăng quá mức:

• Cá, tôm dễ suy giảm miễn dịch, dễ mắc bệnh, đặc biệt là các bệnh do vi khuẩn và ký sinh trùng.
• Một số loài như cá hồi, cá ngừ sẽ di cư sang vùng nước lạnh hơn → làm thay đổi phân bố tự nhiên, ảnh hưởng đến khai thác truyền thống.
• Tôm nuôi (như tôm thẻ, tôm sú) gặp khó khăn trong lột xác, stress nhiệt → tỷ lệ sống giảm, hiệu quả nuôi kém.

Xem thêm: Nguyên nhân tảo giáp phát triển mạnh

Thời tiết cực đoan làm mất ổn định sản xuất

Biến đổi khí hậu dẫn đến mưa bão dày hơn, lũ lụt nghiêm trọng hơn, hạn hán kéo dài hơn, gây:

• Thiệt hại cơ sở hạ tầng: ao nuôi bị vỡ, hệ thống lưới chắn bị cuốn trôi.
• Ô nhiễm môi trường ao nuôi do nước tràn, cuốn phân, hóa chất, mầm bệnh vào nguồn nước.
• Thời tiết thay đổi thất thường ảnh hưởng đến lịch thả giống, thu hoạch, gây xáo trộn kế hoạch sản xuất.

Nước biển dâng và xâm nhập mặn thay đổi hệ sinh thái ven biển

Do biến đổi khí hậu, mực nước biển dâng dẫn đến:

• Xâm nhập mặn sâu vào nội địa, làm thay đổi tính chất môi trường nước ngọt.
• Các vùng nước lợ ven biển bị mất diện tích, ảnh hưởng đến sinh cảnh tự nhiên của cá tôm.
• Biến đổi khí hậu làm thay đổi độ mặn cũng khiến các loài không thích nghi kịp thời dễ bị chết hàng loạt, đặc biệt là cá nước ngọt và giống thủy sản chưa thuần hóa.

Axit hóa đại dương – mối đe dọa tiềm ẩn

Do biến đổi khí hậu, lượng CO₂ tăng cao trong khí quyển, đại dương hấp thụ một phần CO₂ này, làm giảm pH nước biển – còn gọi là hiện tượng axit hóa đại dương. Tác hại bao gồm:

• Làm suy yếu vỏ cứng của các loài thân mềm (hàu, vẹm, sò, san hô).
• Ảnh hưởng chuỗi thức ăn biển khi các sinh vật phù du vỏ cứng bị suy giảm.
• Giảm năng suất và khả năng phục hồi của các hệ sinh thái như rạn san hô, thảm cỏ biển, nơi trú ẩn của nhiều loài thủy sản quan trọng.

Giảm sản lượng và ảnh hưởng sinh kế ngư dân

Tất cả các yếu tố trên cộng hưởng khiến sản lượng khai thác và nuôi trồng giảm đáng kể, trong khi chi phí sản xuất, rủi ro dịch bệnh ngày càng cao. Điều này dẫn đến:

• Thu nhập của người nuôi thủy sản, ngư dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
• Tình trạng thất nghiệp, di cư lao động tăng lên ở các vùng ven biển.
• An ninh lương thực và nguồn đạm từ thủy sản bị đe dọa, đặc biệt ở các quốc gia đang phát triển.

Một số giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu trong thủy sản

Để hạn chế tác động tiêu cực biến đổi khí hậu, ngành thủy sản cần có những bước thích ứng và chuyển đổi kịp thời:

Cải tiến kỹ thuật nuôi:

• Áp dụng hệ thống nuôi tuần hoàn, biofloc, giảm phụ thuộc vào môi trường tự nhiên.
• Nuôi ghép, đa dạng hóa đối tượng nuôi để giảm rủi ro.

Chủ động theo dõi và xử lý môi trường ao nuôi:

• Sử dụng thiết bị đo pH, DO, độ mặn, nhiệt độ để quản lý chất lượng nước.
• Thả giống đúng thời điểm, kiểm soát mật độ nuôi hợp lý.

Bảo vệ hệ sinh thái biển và vùng ven biển:

• Trồng rừng ngập mặn, cỏ biển giúp giảm tác động của nước biển dâng.
• Hạn chế đánh bắt tận diệt để bảo vệ đa dạng sinh học.

Đẩy mạnh dự báo thời tiết và cảnh báo sớm:

• Kết nối ngư dân, nông dân với hệ thống dự báo khí tượng.
• Có kịch bản phòng chống bão lụt và ứng phó nhanh với thiên tai.

Biến đổi khí hậu đang tạo ra những tác động sâu rộng và khó lường đối với ngành thủy sản. Không chỉ ảnh hưởng đến sinh vật thủy sinh mà còn đe dọa đến sinh kế và an ninh lương thực của hàng triệu người. Để phát triển bền vững, cần có sự phối hợp giữa nhà nước, người nuôi, nhà khoa học và doanh nghiệp trong việc nghiên cứu, đầu tư và triển khai các mô hình nuôi trồng thủy sản thích ứng với khí hậu.