Thủy Sản Việt Nam Gặp Khó Khăn Khi Chạy Theo Tiêu Chuẩn Xanh

Trong bối cảnh thế giới ngày càng quan tâm đến phát triển bền vững và bảo vệ môi trường, việc đáp ứng các tiêu chuẩn xanh không còn là lựa chọn, mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với các doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt là trong ngành thủy sản Việt Nam. Tuy nhiên, việc thực hiện các tiêu chuẩn xanh này đang đặt ra không ít khó khăn cho các doanh nghiệp trong nước.

Tiêu Chuẩn Xanh – Xu Thế Tất Yếu Trong Ngành Thủy Sản

Các thị trường xuất khẩu lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc… ngày càng siết chặt các quy định liên quan đến:

• Truy xuất nguồn gốc thủy sản
• Sản xuất không sử dụng hóa chất độc hại
• Giảm phát thải CO2 và khí nhà kính
• Sử dụng năng lượng tái tạo, tiết kiệm nước
• Tuân thủ phúc lợi động vật và trách nhiệm xã hội

Đây được gọi là các tiêu chuẩn xanh hoặc tiêu chuẩn ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị). Việc đạt được các chứng nhận như ASC, BAP, MSC, hoặc chứng chỉ ISO 14001, SA8000… không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao giá trị thương hiệu mà còn là điều kiện bắt buộc để tiếp cận thị trường cao cấp.

Thực Trạng Tại Việt Nam: Khó Chồng Khó

1. Thiếu Vốn Đầu Tư Cải Tiến Quy Trình

Để đạt được tiêu chuẩn xanh, doanh nghiệp cần đầu tư lớn vào hạ tầng: hệ thống xử lý nước thải, điện năng lượng mặt trời, quy trình sản xuất tuần hoàn… Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp thủy sản Việt Nam là vừa và nhỏ, nên khó tiếp cận nguồn vốn, thiếu quỹ cải tiến công nghệ.

2. Thiếu Kiến Thức Và Hướng Dẫn Kỹ Thuật

Nhiều doanh nghiệp còn thiếu thông tin đầy đủ về các yêu cầu của tiêu chuẩn xanh, chưa có bộ tài liệu, hướng dẫn cụ thể phù hợp với điều kiện trong nước. Các chủ cơ sở nuôi trồng, đặc biệt ở vùng nông thôn, còn lúng túng khi áp dụng các quy chuẩn mới.

3. Hệ Thống Chuỗi Cung Ứng Chưa Đồng Bộ

Để được chứng nhận xanh, không chỉ nhà máy chế biến mà cả vùng nuôi, cơ sở thu mua, vận chuyển… đều phải tuân thủ cùng một chuẩn. Tuy nhiên, chuỗi cung ứng thủy sản ở Việt Nam còn manh mún, thiếu sự liên kết chặt chẽ, khiến việc kiểm soát đồng bộ rất khó khăn.

4. Áp Lực Từ Thị Trường Và Chi Phí

Nghịch lý đang diễn ra là giá thủy sản xuất khẩu bị ép thấp, trong khi chi phí để đáp ứng tiêu chuẩn xanh lại cao. Điều này khiến doanh nghiệp khó cân đối giữa lợi nhuận và trách nhiệm môi trường. Nhiều đơn vị chọn “làm cho có” để đối phó thay vì đầu tư thật sự bền vững.

Một Số Giải Pháp Gợi Ý

1. Tăng Cường Hỗ Trợ Chính Sách Và Tài Chính

Nhà nước cần có các gói hỗ trợ tài chính, ưu đãi tín dụng xanh, giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận vốn cải tạo cơ sở sản xuất. Đồng thời, cần đơn giản hóa thủ tục và minh bạch quy trình để khuyến khích doanh nghiệp tham gia.

2. Xây Dựng Bộ Hướng Dẫn Chuẩn Cho Doanh Nghiệp

Các cơ quan chuyên môn cần phối hợp với các tổ chức quốc tế để xây dựng bộ hướng dẫn tiêu chuẩn xanh, phiên bản “nội địa hóa” dễ hiểu, dễ thực hiện cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

3. Đẩy Mạnh Liên Kết Trong Chuỗi Giá Trị

Khuyến khích các doanh nghiệp đầu chuỗi (xuất khẩu, chế biến lớn) ký hợp đồng liên kết dài hạn với vùng nuôi, hộ nông dân, đồng thời hỗ trợ kỹ thuật, giám sát truy xuất nguồn gốc nhằm tạo chuỗi giá trị bền vững.

4. Nâng Cao Nhận Thức Người Dân Và Người Tiêu Dùng

Thúc đẩy truyền thông, giáo dục cộng đồng về vai trò của phát triển xanh trong thủy sản. Khi người tiêu dùng trong nước cũng quan tâm đến sản phẩm sạch, sản phẩm xanh, sẽ tạo động lực cho doanh nghiệp thay đổi.

Việc thực hiện các tiêu chuẩn xanh trong thủy sản là một xu hướng không thể đảo ngược nếu Việt Nam muốn giữ vững thị phần xuất khẩu và nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế. Tuy nhiên, để vượt qua những rào cản hiện tại, cần sự vào cuộc đồng bộ từ doanh nghiệp, nhà nước và người tiêu dùng.

Chuyển đổi sang sản xuất xanh không chỉ là thách thức, mà còn là cơ hội để ngành thủy sản Việt Nam phát triển bền vững, nâng cao giá trị và khẳng định thương hiệu quốc gia trong tương lai.