Bệnh đen mang trên tôm – Khi tôm bị đen mang, không chỉ khiến quá trình hô hấp bị ảnh hưởng mà còn làm giảm sức khỏe tổng thể, tôm dễ nhiễm bệnh, tăng tỷ lệ chết rải rác. Đây là một vấn đề thường gặp nhưng dễ bị xem nhẹ, dẫn đến hậu quả nặng nề nếu không được xử lý sớm. Vậy nguyên nhân gây đen mang là gì? Làm sao để nhận biết và xử lý hiệu quả hiện tượng này?
Mục Lục
Bệnh đen mang trên tôm là gì?
- Đen mang (black gill) là hiện tượng mang tôm chuyển sang màu nâu đen, đen sẫm hoặc có đốm đen bất thường, thay vì màu trắng trong hoặc hồng nhạt như tôm khỏe mạnh.
- Mang bị đen khiến tôm giảm khả năng hô hấp, yếu, nổi đầu, và thường kéo theo các bệnh cơ hội như hoại tử gan tụy, vi khuẩn Vibrio, vi bào tử trùng (EHP)…
Nguyên nhân gây bệnh đen mang trên tôm
Do môi trường nước ô nhiễm
- Đáy ao tích tụ nhiều mùn bã hữu cơ, chất thải, thức ăn dư thừa.
- Hàm lượng H₂S (hydro sulfide), NH₃, NO₂⁻ cao, làm tổn thương mô mang.
- pH, độ kiềm, oxy biến động thất thường.
Do vi khuẩn và nấm
- Nhiễm khuẩn Vibrio spp., đặc biệt là V. harveyi, V. alginolyticus.
- Nấm Fusarium spp. có thể xâm nhập gây hoại tử mang.
Xem thêm: Ký Sinh Trùng Gregarines Trên Tôm
Do kim loại nặng và hóa chất tồn dư
- Kim loại nặng như sắt (Fe), đồng (Cu), kẽm (Zn) trong nguồn nước ngầm hoặc chất xử lý.
- Tàn dư hóa chất diệt khuẩn, sát trùng (formol, iodine, BKC) không được xử lý đúng cách.
Do ký sinh trùng: Một số ký sinh trùng bám mang, gây kích ứng và sẫm màu vùng mô bị tổn thương.
Dấu hiệu nhận biết tôm bị đen mang
- Bệnh đen mang trên tôm khi quan sát thấy mang đổi màu sẫm, nâu đen hoặc đốm đen không đều.
- Tôm bơi yếu, nổi đầu vào sáng sớm, tụ lại góc ao.
- Tôm ăn kém, tăng trưởng chậm, dễ bị sốc sau mưa hoặc thay nước.
- Tôm lột xác kém hoặc chết rải rác, nhất là vào giai đoạn từ 30–60 ngày tuổi.
Tác hại của hiện tượng đen mang
- Giảm khả năng trao đổi khí, khiến tôm bị stress hô hấp.
- Tăng nguy cơ nhiễm bệnh thứ phát như hoại tử gan tụy, phân trắng, EHP.
- Làm giảm chất lượng tôm thương phẩm nếu không điều trị sớm.
- Tăng tỷ lệ hao hụt, nhất là khi ao có mật độ nuôi cao.
Cách xử lý bệnh đen mang trên tôm
Cải thiện môi trường nước – đáy ao
- Tăng cường sục khí, đặc biệt vào ban đêm để duy trì DO > 4 mg/L.
- Dùng zeolite, yucca hoặc dolomite để khử khí độc (NH₃, H₂S), ổn định pH.
- Hút bùn đáy, thay nước nhẹ 10–20% nếu đáy có mùi hôi.
Bổ sung khoáng – vitamin
- Bổ sung vitamin C, E, khoáng vi lượng (Fe, Zn, Cu), giúp phục hồi mô mang.
- Trộn vào thức ăn liên tục 5–7 ngày, kết hợp men vi sinh đường ruột.
Sử dụng thảo dược – kháng khuẩn tự nhiên
- Trộn chiết xuất tỏi, gừng, nghệ, lá xoan giúp ức chế vi khuẩn, tăng đề kháng.
- Không lạm dụng hóa chất sát trùng trực tiếp vào ao, tránh làm tôm sốc.
Tăng cường men vi sinh
- Dùng vi sinh chuyên xử lý đáy ao (chứa Bacillus spp.) định kỳ để phân hủy mùn bã hữu cơ.
- Vi sinh đường ruột giúp giảm độc tố hấp thu vào máu qua mang.
Phòng ngừa bệnh đen mang trên tôm
- Quản lý ao nuôi tốt từ đầu vụ: xử lý đáy, gây màu nước đúng kỹ thuật.
- Không để dư thừa thức ăn, thường xuyên kiểm tra sàng ăn.
- Định kỳ bón vi sinh và khoáng, duy trì môi trường ổn định.
- Tránh dùng hóa chất độc hại hoặc liều cao nếu không thực sự cần thiết.
- Giữ tôm khỏe mạnh bằng men tiêu hóa, vitamin và thảo dược từ sớm.
Bệnh đen mang trên tôm là dấu hiệu cảnh báo sớm về tình trạng môi trường và sức khỏe tôm đang có vấn đề. Dù không gây chết nhanh như các bệnh cấp tính, nhưng nếu không can thiệp kịp thời, đen mang sẽ làm tôm yếu, chậm lớn, dễ chết rải rác và khó phục hồi. Việc xử lý toàn diện từ môi trường, dinh dưỡng đến vi sinh là giải pháp bền vững giúp phòng ngừa và điều trị hiệu quả hiện tượng này.
