Trong nuôi tôm thẻ chân trắng, các vấn đề về đường ruột như phân trắng, trống ruột hay đứt khúc ruột thường được chú ý nhiều. Tuy nhiên, một nguyên nhân quan trọng nhưng ít người biết chính là sự xuất hiện của ký sinh trùng Gregarines trong ruột tôm. Đây là tác nhân gây tổn thương mô ruột, ảnh hưởng đến khả năng tiêu hóa, hấp thu dinh dưỡng, làm tôm chậm lớn, dễ bội nhiễm và gia tăng chi phí nuôi. Hiểu rõ Gregarines là gì, vì sao chúng gây hại và cách kiểm soát là điều cần thiết cho người nuôi tôm hiện đại.
Mục Lục
Ký sinh trùng Gregarines là gì?
Gregarines là một nhóm sinh vật đơn bào thuộc lớp Apicomplexa, thường ký sinh trong ống tiêu hóa hoặc tế bào biểu mô ruột của các động vật không xương sống, bao gồm cả tôm thẻ chân trắng.
Chúng không gây chết cấp tính như virus hay vi khuẩn, nhưng gây tổn thương ruột tôm theo thời gian.
Ký sinh trùng Gregarines không thể nhìn thấy bằng mắt thường, nhưng có thể phát hiện dưới kính hiển vi quang học với độ phóng đại >400 lần.
Gregarines sống ở đâu và lây lan như thế nào?
- Chúng cư trú chủ yếu ở ruột giữa và ruột sau của tôm.
- Gregarines lây lan qua đường miệng, khi tôm ăn phải bào tử có trong nước, bùn đáy, thức ăn hoặc tôm nhiễm bệnh.
- Tôm yếu, stress, điều kiện ao nuôi xấu là yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho Gregarines phát triển mạnh.
Dấu hiệu tôm nhiễm ký sinh trùng Gregarines
Tôm nhiễm Gregarines không có dấu hiệu điển hình rõ rệt, nhưng thường có các biểu hiện sau:
- Đường ruột rỗng, đứt khúc, có đoạn trắng đục, hoặc có màu nhạt.
- Tôm ăn yếu, kém hấp thu, phân trắng kéo dài.
- Cơ thể tôm gầy, vỏ mỏng, chậm lớn, size không đều.
- Quan sát dưới kính hiển vi có thể thấy các thể Gregarines hình con sâu, hình thoi hoặc hình hạt gạo, màu sáng nhạt di chuyển trong dịch ruột.
Xem thêm: Phân Biệt Men Vi Sinh Đường Ruột Và Men Tiêu Hóa Cho Tôm
Tác hại của ký sinh trùng Gregarines
- Gây tổn thương thành ruột, làm giảm khả năng tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng.
- Tạo điều kiện cho vi khuẩn có hại (như Vibrio) xâm nhập gây bệnh thứ cấp như phân trắng, viêm ruột.
- Làm tôm chậm lớn, tăng hệ số FCR, kéo dài thời gian nuôi và tăng chi phí.
- Nếu ao nhiễm nặng, Gregarines có thể lây lan trong đàn, khó kiểm soát.
Cách xử lý khi tôm nhiễm Gregarines
- Cắt giảm thức ăn hợp lý: Giảm 30–50% khẩu phần trong 1–2 ngày đầu để giảm áp lực lên ruột tôm.
- Bổ sung thảo dược kháng ký sinh trùng: Sử dụng các loại thảo dược như: tỏi, cây neem, xuyên tâm liên, chiết xuất lá xoan, hoặc sản phẩm thương mại chứa chiết xuất thiên nhiên có khả năng ức chế Gregarines.
- Bổ sung men vi sinh – men tiêu hóa: Giúp ổn định hệ vi sinh ruột, cạnh tranh sinh tồn với ký sinh trùng và tăng sức đề kháng đường ruột.
- Cải thiện môi trường ao: Tăng cường sục khí, xử lý đáy ao bằng zeolite hoặc chế phẩm sinh học.
- Theo dõi và điều chỉnh pH, khí độc (NH₃, H₂S), tránh biến động mạnh.
Cách phòng ngừa ký sinh trùng Gregarines
- Dùng men vi sinh đường ruột định kỳ để tạo lợi khuẩn ổn định.
- Không để ao nuôi có nhiều bùn đáy, nước dơ, thay nước định kỳ và hút chất thải.
- Hạn chế stress bằng cách quản lý tốt môi trường và cho ăn vừa đủ.
- Sát trùng dụng cụ nuôi – sàng ăn – ống thăm ao để tránh mầm bệnh tái nhiễm.
- Trong quá trình ương giống, nên tắm sát trùng nhẹ hoặc cho ăn bổ sung thảo dược để hạn chế nhiễm Gregarines từ sớm.
Mặc dù ký sinh trùng Gregarines không gây chết tôm ngay lập tức, nhưng nếu để kéo dài, chúng ảnh hưởng nghiêm trọng đến tăng trưởng, tiêu hóa và khả năng miễn dịch của tôm, dẫn đến thiệt hại kinh tế đáng kể. Việc nhận biết sớm và áp dụng các biện pháp xử lý – phòng ngừa hợp lý như bổ sung thảo dược, vi sinh, cải thiện môi trường sẽ giúp kiểm soát hiệu quả ký sinh trùng này và duy trì đàn tôm khỏe mạnh trong suốt vụ nuôi.
