Bệnh Đốm Trắng Trên Gan Ở Cá Rô Phi: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Giải Pháp Phòng Trị
Bệnh đốm trắng trên gan ở cá rô phi là một triệu chứng thường gặp trong nuôi thủy sản thâm canh. Gan là cơ quan chuyển hóa và thanh lọc quan trọng, nên khi gan bị tổn thương, cá thường chậm lớn, giảm sức đề kháng và dễ bị nhiễm bệnh kèm theo. Đốm trắng trên gan là dấu hiệu của nhiều nguyên nhân: nhiễm khuẩn, ký sinh trùng, độc tố, hoặc thiếu dinh dưỡng. Bệnh này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của cá mà còn làm giảm chất lượng thịt và năng suất ao nuôi.
Mục Lục
Nguyên nhân gây bệnh đốm trắng trên gan ở cá rô phi
Vi khuẩn
Một số vi khuẩn gây bệnh đốm trắng trên gan ở cá rô phi cơ hội có thể xâm nhập qua đường tiêu hóa hoặc vết thương ngoài da, sau đó tấn công gan cá:
- Aeromonas hydrophila: gây viêm gan, xuất huyết nội tạng.
- Edwardsiella tarda: gây tổn thương nhu mô gan, hình thành ổ hoại tử trắng.
- Pseudomonas spp.: tấn công các cơ quan nội tạng khi cá suy yếu.
Ký sinh trùng
- Sán lá gan (Posthodiplostomum spp.), giun tròn, hoặc ký sinh trùng đơn bào gây viêm mô gan và tạo các đốm trắng bao bọc ký sinh trùng.
- Ký sinh trùng này thường phát triển trong điều kiện ao nuôi không được cải tạo định kỳ.
Độc tố từ môi trường
- Môi trường nước chứa kim loại nặng như chì, thủy ngân, cadmium hoặc dư lượng hóa chất diệt tảo, thuốc bảo vệ thực vật từ nguồn nước tưới tiêu xâm nhập vào ao.
- Sự tích tụ độc tố làm thoái hóa mô gan, gây hoại tử cục bộ tạo thành các đốm trắng.
Rối loạn dinh dưỡng và chuyển hóa
- Thiếu hụt vitamin E, vitamin C, choline hoặc methionine dẫn đến gan nhiễm mỡ, thoái hóa tế bào gan.
- Thức ăn kém chất lượng, ẩm mốc hoặc chứa độc tố nấm mốc (aflatoxin) gây tổn thương gan nghiêm trọng.
Xem thêm: Bệnh lao cá ở cá rô phi
Triệu chứng bệnh đốm trắng trên gan ở cá rô phi
Biểu hiện bệnh đốm trắng trên gan ở cá rô phi bên ngoài
- Cá ăn yếu, hoạt động chậm chạp, nổi lờ đờ ở mặt nước.
- Màu sắc da nhợt nhạt, vảy dễ bong tróc.
- Một số con cá có bụng to, có dấu hiệu chướng hơi nhẹ.
Khi mổ cá kiểm tra nội tạng
- Bệnh đốm trắng trên gan ở cá rô phi làm gan cá chuyển màu nhạt hoặc xám nhạt, mất sắc tố thông thường.
- Trên bề mặt gan xuất hiện các đốm trắng nhỏ (0,3–1 mm), có thể phân bố rải rác hoặc tập trung thành cụm.
- Gan mềm, dễ vỡ, có mùi tanh hôi bất thường.
- Có thể kèm theo hiện tượng tụ huyết hoặc viêm các cơ quan khác như thận, lá lách.
Tác hại của bệnh
- Bệnh đốm trắng trên gan ở cá rô phi làm suy giảm chức năng gan, dẫn đến rối loạn chuyển hóa protein, lipid và carbohydrate.
- Cá dễ mắc các bệnh cơ hội như viêm ruột, thối vây, nhiễm nấm.
- Tăng hệ số chuyển hóa thức ăn (FCR), làm giảm năng suất và hiệu quả kinh tế.
- Nếu không điều trị kịp thời có thể gây chết hàng loạt, đặc biệt vào thời điểm giao mùa hoặc thời tiết khắc nghiệt.
Biện pháp phòng đốm trắng trên gan ở cá rô phi
Phòng bệnh chủ động
- Cải tạo ao nuôi định kỳ: Phơi đáy ao từ 7–10 ngày, diệt khuẩn bằng vôi sống hoặc thuốc tím.
- Chọn giống khỏe mạnh: Cá giống không có dị tật, không bị trầy xước.
- Quản lý môi trường nước: Duy trì các chỉ số ổn định: pH 6.5–7.5, DO > 4 mg/l, nhiệt độ 26–30°C.
- Chế độ ăn hợp lý: Dùng thức ăn chất lượng, bảo quản đúng cách, tránh để mốc. Bổ sung thêm vitamin C (100–200 mg/kg thức ăn), vitamin E và choline.
Điều trị khi phát hiện bệnh đốm trắng trên gan ở cá rô phi
- Xử lý nước: Tạt KMnO₄ 2–3 g/m³ hoặc thay 20–30% nước để giảm mầm bệnh.
- Trộn thuốc vào thức ăn:
- Florfenicol: 15 mg/kg cá/ngày trong 5–7 ngày.
- Oxytetracycline: 50–75 mg/kg cá/ngày kết hợp bổ sung vitamin.
- Tẩy ký sinh trùng: Praziquantel (10 mg/kg cá) hoặc levamisole (10 mg/kg) liên tục 3 ngày.
- Tăng sức đề kháng: Dùng chế phẩm sinh học và men tiêu hóa.
Bệnh đốm trắng trên gan ở cá rô phi là dấu hiệu cảnh báo gan cá đang bị tổn thương nghiêm trọng. Nếu không có biện pháp kiểm soát và xử lý kịp thời, bệnh có thể gây ảnh hưởng lớn đến năng suất, chất lượng cá và hiệu quả kinh tế của vụ nuôi. Việc duy trì môi trường nuôi cá nước ngọt ổn định, bổ sung dinh dưỡng hợp lý và quan sát biểu hiện cá thường xuyên là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất.
