Bệnh Đốm Trắng Trên Gan Ở Cá Chép: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Phòng Trị

Bệnh đốm trắng trên gan ở cá chép là một biểu hiện lâm sàng bất thường thường gặp trong nuôi cá nước ngọt, đặc biệt là ở môi trường nuôi mật độ cao, nguồn nước ô nhiễm hoặc chế độ dinh dưỡng kém. Đây không phải là một bệnh cụ thể mà là triệu chứng cho thấy gan cá bị tổn thương do nhiều nguyên nhân như vi khuẩn, ký sinh trùng, độc tố tích tụ hoặc các rối loạn sinh lý. Nếu không phát hiện và xử lý kịp thời, bệnh có thể dẫn đến suy gan, ảnh hưởng lớn đến tăng trưởng và tỷ lệ sống của đàn cá.

Nguyên nhân gây bệnh đốm trắng trên gan ở cá chép

Vi khuẩn

Một số vi khuẩn gây bệnh cơ hội có thể tấn công gan cá như:

• Aeromonas hydrophila
• Pseudomonas spp.
• Edwardsiella tarda

Các vi khuẩn này xâm nhập vào cơ thể cá qua mang, vết thương ngoài da hoặc đường tiêu hóa, sau đó phát triển trong gan gây viêm và xuất hiện các đốm trắng.

Ký sinh trùng

Một số ký sinh trùng như sán lá gan (Posthodiplostomum spp.), giun tròn hoặc giun sợi cư trú trong gan cá tạo ra các bao nang hoặc điểm trắng.

Sự hiện diện lâu dài của ký sinh trùng làm tổn thương mô gan và gây viêm mạn tính.

Độc tố và điều kiện môi trường

• Tích tụ kim loại nặng như chì, thủy ngân, đồng hoặc tảo độc sinh ra độc tố làm tổn thương tế bào gan.
• Môi trường nước có pH thấp, DO thấp hoặc nồng độ amoniac cao cũng ảnh hưởng đến chức năng gan.

Rối loạn chuyển hóa hoặc dinh dưỡng

• Thiếu hụt vitamin E, C, choline hay methionine gây rối loạn chuyển hóa lipid và xuất hiện tổn thương trên gan.
• Chế độ ăn nghèo dinh dưỡng hoặc thức ăn nấm mốc là một yếu tố nguy cơ.

Xem thêm: Bệnh lao cá ở cá chép

Triệu chứng nhận biết bệnh đốm trắng trên gan ở cá chép

Biểu hiện bên ngoài bệnh đốm trắng trên gan ở cá chép

• Cá ăn kém hoặc bỏ ăn, hoạt động chậm chạp.
• Màu da nhợt nhạt, vảy xù nhẹ.
• Một số trường hợp cá nổi lờ đờ, mất thăng bằng hoặc nổi đầu.

Khi mổ cá

• Gan sưng to hoặc teo nhỏ, chuyển màu nâu nhạt hoặc trắng xám.
• Xuất hiện nhiều đốm trắng nhỏ kích thước 0,5–1 mm rải rác hoặc tập trung thành cụm.
• Mô gan dễ vỡ, mềm nhũn, có mùi tanh hôi bất thường.

Tác hại của bệnh đốm trắng trên gan

• Bệnh đốm trắng trên gan ở cá chép àm suy yếu chức năng gan, giảm khả năng giải độc và chuyển hóa dinh dưỡng.
• Ảnh hưởng đến hệ miễn dịch, khiến cá dễ mắc bệnh khác.
• Giảm tỷ lệ sống và năng suất nuôi do chậm lớn, tăng hệ số FCR.
• Làm mất giá trị thương phẩm của cá nếu bệnh kéo dài.

Cách phòng trị bệnh đốm trắng trên gan ở cá chép

Phòng bệnh

• Cải tạo ao nuôi: Phơi đáy ao, xử lý bùn đáy, khử trùng bằng vôi hoặc thuốc tím.
• Chọn giống khỏe: Không chọn cá có dấu hiệu nhiễm bệnh, trầy xước.
• Dinh dưỡng hợp lý: Sử dụng thức ăn đảm bảo chất lượng, bổ sung vitamin E, C, men tiêu hóa.
• Quản lý môi trường: Duy trì DO > 4 mg/l, pH 6,5–7,5, nhiệt độ ổn định 26–30°C.

Xử lý khi phát hiện bệnh đốm trắng trên gan ở cá chép

• Tách đàn: Loại bỏ cá bệnh hoặc tách riêng nếu số lượng ít.
• Khử trùng nước: Dùng KMnO₄ liều 2–3 g/m³, thay 20–30% nước ao.
• Trộn thuốc: Nếu do vi khuẩn có thể dùng Florfenicol (15 mg/kg cá/ngày) hoặc Oxytetracycline (50–75 mg/kg cá/ngày) liên tục 5–7 ngày.
• Tẩy ký sinh trùng: Sử dụng praziquantel hoặc các thuốc đặc trị theo hướng dẫn chuyên môn.
• Xét nghiệm: Gửi mẫu gan cá đến phòng xét nghiệm thủy sản để xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh.

Bệnh đốm trắng trên gan ở cá chép là biểu hiện của nhiều bệnh lý gan nguy hiểm có thể làm giảm năng suất và chất lượng cá nuôi. Người nuôi cần quan sát kỹ biểu hiện bất thường của cá, duy trì môi trường nuôi ổn định, sử dụng thức ăn chất lượng và định kỳ bổ sung dinh dưỡng. Khi phát hiện cá có dấu hiệu bệnh, cần xử lý kịp thời để hạn chế thiệt hại.

Việc phòng bệnh cá nước ngọt chủ động luôn là biện pháp tiết kiệm và hiệu quả nhất trong nuôi thủy sản.