Bệnh Hoại Tử Thần Kinh Ở Cá: Nguy Cơ Tiềm Ẩn Và Biện Pháp Phòng Trị Hiệu Quả

Bệnh hoại tử thần kinh ở cá (Viral Nervous Necrosis – VNN) là một bệnh nguy hiểm do virus thuộc họ Nodaviridae (NNV – Nervous Necrosis Virus) gây ra. Bệnh này chủ yếu xuất hiện ở cá giống và cá con, gây tổn thương nghiêm trọng đến hệ thần kinh trung ương và võng mạc, dẫn đến rối loạn vận động, mất thăng bằng và tử vong hàng loạt.

Đây là một trong những bệnh có mức độ lây lan nhanh và gây thiệt hại lớn trong nuôi trồng thủy sản, đặc biệt với các loài cá nước ngọt có giá trị kinh tế cao như cá mú, cá song, cá hồng mỹ, cá rô phi và cá biển nuôi lồng.

Tác nhân gây bệnh hoại tử thần kinh ở cá

• Virus gây bệnh: Nervous Necrosis Virus (NNV) – thuộc chi Betanodavirus, họ Nodaviridae.
• Khả năng lây lan: Virus có thể tồn tại trong môi trường nước biển, nước ngọt và vật chủ trung gian. Lây lan thông qua:
• Cá bố mẹ mang virus truyền sang trứng/cá con.
• Tiếp xúc trực tiếp giữa cá khỏe với cá bệnh.
• Nước ao, thiết bị, lồng nuôi bị nhiễm mầm bệnh.

Loài cá dễ mắc bệnh hoại tử thần kinh ở cá

• Cá giống, cá con (giai đoạn dưới 2 tháng tuổi) là đối tượng dễ mắc nhất.
• Một số loài cá thường bị bệnh:
• Cá mú (grouper)
• Cá hồng mỹ
• Cá song chấm nâu
• Cá rô phi
• Cá tra/basa trong điều kiện stress hoặc mật độ cao

Dấu hiệu nhận biết hoại tử thần kinh ở cá

• Cá bơi không định hướng, quay tròn hoặc nằm nghiêng.
• Mắt lồi, đồng tử mờ đục, mất phản xạ ánh sáng.
• Mất cân bằng, không phản ứng với thức ăn.
• Một số con có thân gầy, đổi màu da.
• Tỷ lệ chết tăng nhanh trong vòng 3–5 ngày, chủ yếu là cá con.
• Mổ cá: Quan sát dưới kính hiển vi thấy tổn thương hoại tử ở mô não và mắt.

Tác hại của bệnh

• Tỷ lệ chết có thể lên đến 90–100% ở cá giống nếu không xử lý kịp thời.
• Làm chậm quá trình tăng trưởng, giảm hiệu quả sản xuất.
• Dễ gây nhầm lẫn với bệnh do ký sinh trùng hoặc rối loạn chuyển hóa.
• Không có thuốc điều trị đặc hiệu → thiệt hại kinh tế nặng nề nếu bùng phát.

Biện pháp phòng bệnh hoại tử thần kinh ở cá hiệu quả

Do chưa có thuốc điều trị bệnh hoại tử thần kinh ở cá đặc hiệu, biện pháp tốt nhất là phòng bệnh chủ động:

Quản lý nguồn giống:

• Chọn cá bố mẹ sạch bệnh, không mang virus NNV (xét nghiệm PCR).
• Ưu tiên sử dụng giống từ trại sản xuất uy tín, có chứng nhận kiểm dịch.

Quản lý môi trường nuôi:

• Đảm bảo chất lượng nước ổn định: pH 7–8, nhiệt độ 26–30°C.
• Duy trì mật độ nuôi hợp lý để hạn chế stress.
• Khử trùng nước đầu vào, lưới, dụng cụ trước khi sử dụng.

Tăng cường sức đề kháng:

• Bổ sung vitamin C, E, tỏi, Beta-glucan vào thức ăn.
• Dùng chế phẩm sinh học giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột.

Áp dụng an toàn sinh học

• Cách ly cá mới ít nhất 14 ngày.
• Không di chuyển cá, thiết bị giữa các ao/lồng nuôi khác nhau.
• Tiêu hủy xác cá chết đúng cách, tránh lây nhiễm chéo.

Xử lý khi phát hiện bệnh hoại tử thần kinh ở cá

• Loại bỏ cá bệnh và tiêu hủy an toàn (chôn/lấp có vôi, không xả xuống kênh rạch).
• Ngưng thả cá mới trong khu vực nuôi có dịch.
• Khử trùng lồng/ao bằng Iodine, BKC hoặc KMnO₄.
• Báo cáo cơ quan thú y địa phương để được hỗ trợ kỹ thuật.

Bệnh hoại tử thần kinh ở cá là một trong những bệnh nguy hiểm nhất hiện nay trong ngành nuôi trồng thủy sản, đặc biệt ở các trại giống. Vì không có thuốc điều trị đặc hiệu, người nuôi cần tập trung vào công tác phòng bệnh toàn diện, từ chọn giống sạch bệnh đến quản lý môi trường và tăng cường sức đề kháng cho cá.

Sự chủ động và kiến thức đầy đủ sẽ giúp người nuôi hạn chế tối đa thiệt hại và duy trì hiệu quả sản xuất ổn định.