Trùng quả dưa ở cá là một trong những bệnh phổ biến do ký sinh trùng đơn bào gây ra trong môi trường nuôi cá nước ngọt. Bệnh xuất hiện nhiều vào thời điểm giao mùa hoặc khi chất lượng nước ao suy giảm, ảnh hưởng trực tiếp đến da và mang cá. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, trùng quả dưa có thể khiến cá suy yếu, giảm tăng trưởng, thậm chí tử vong hàng loạt. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và các biện pháp phòng trị bệnh sẽ giúp người nuôi cá chủ động kiểm soát dịch bệnh và nâng cao hiệu quả nuôi trồng.
Mục Lục
Trùng quả dưa ở cá là gì?
Trùng quả dưa (tên khoa học: Ichthyobodo spp., còn gọi là Costia) là một loại ký sinh trùng đơn bào có roi, thường ký sinh trên da, mang và vây cá. Dưới kính hiển vi, chúng có hình quả dưa nhỏ, di chuyển nhanh và sống bám sát trên bề mặt cơ thể cá.
Loài cá nào dễ nhiễm trùng quả dưa?
Trùng quả dưa ở cá có thể gây bệnh trên nhiều loài cá nước ngọt, đặc biệt là:
- Cá giống và cá bột (rô phi, chép, tra, lóc, trắm cỏ…)
- Cá cảnh (cá vàng, cá bảy màu, cá koi…)
- Cá nuôi trong ao có chất lượng nước kém, mật độ cao.
Nguyên nhân gây bệnh trùng quả dưa ở cá
- Chất lượng nước ao nuôi cá suy giảm: nước bẩn, nhiều chất hữu cơ, pH không ổn định.
- Thời tiết lạnh, mưa kéo dài, thay đổi nhiệt độ đột ngột.
- Mật độ nuôi quá cao, thiếu oxy hòa tan.
- Không xử lý cá giống trước khi thả nuôi.
- Ao không được cải tạo kỹ, chứa mầm bệnh từ vụ nuôi trước.
Triệu chứng bệnh trùng quả dưa ở cá
Dấu hiệu trên cơ thể cá:
- Xuất hiện lớp nhớt mỏng bao phủ da cá.
- Da cá mất màu, sạm đen hoặc xám.
- Vây bị rách nhẹ hoặc xù lông, đặc biệt ở đuôi và vây lưng.
- Mang cá viêm, cá thở nhanh, hay ngoi lên mặt nước.
Dấu hiệu về hành vi:
- Cá cọ mình vào thành ao, đáy bể do ngứa ngáy.
- Giảm ăn, bơi lờ đờ, tách đàn.
- Cá yếu nhanh, dễ chết nếu không xử lý.
Phòng bệnh trùng quả dưa trên cá
- Phòng bệnh trùng quả dưa ở cá bằng các cải tạo ao kỹ trước vụ nuôi: rút cạn, phơi đáy, bón vôi khử trùng.
- Dùng cá giống khỏe mạnh, có xử lý ký sinh trùng trước khi thả.
- Giữ nước ao sạch, pH 6.5–7.5, DO > 4 mg/l.
- Định kỳ tạt chế phẩm sinh học để kiểm soát vi sinh có hại.
- Bổ sung vitamin C, men tiêu hóa, khoáng chất vào thức ăn để tăng sức đề kháng.
Cách điều trị bệnh trùng quả dưa ở cá
- Tắm cá bằng thuốc tím (KMnO₄): 2–3 g/m³ trong 15–20 phút.
- Formalin (37%): 20–25 ppm cho ao nuôi, tắm cá 15 phút với liều thấp hơn (dưới 10 ppm).
- Muối ăn (NaCl) 2–3%: tắm cá giống trong 5–10 phút.
- Thay nước định kỳ và hút đáy để loại bỏ trứng, xác ký sinh trùng.
Lưu ý: Không tắm cá khi trời nắng gắt hoặc cá quá yếu.
Trùng quả dưa ở cá là bệnh nguy hiểm do ký sinh trùng đơn bào gây ra, có thể lây lan nhanh và gây chết hàng loạt nếu không được can thiệp kịp thời. Tuy nhiên, với việc quản lý môi trường nuôi tốt, cải tạo ao bài bản và xử lý sớm bằng các biện pháp khoa học, người nuôi hoàn toàn có thể kiểm soát hiệu quả bệnh này. Chủ động phòng bệnh luôn là giải pháp tiết kiệm và bền vững trong nghề nuôi cá nước ngọt.
