Trùng Mỏ Neo Ở Cá: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Điều Trị Hiệu Quả

Trùng mỏ neo ở cá là một loại ký sinh trùng nguy hiểm, phổ biến trong nuôi cá nước ngọt tại Việt Nam. Loài ký sinh này có hình dạng đặc biệt giống mỏ neo, thường bám sâu vào da, vây, mang và vùng lưng cá, gây tổn thương nặng nề. Khi nhiễm bệnh, cá thường bị viêm loét, xuất huyết, giảm ăn, tăng nguy cơ nhiễm trùng thứ phát và có thể chết hàng loạt nếu không phát hiện và xử lý kịp thời. Việc nhận diện chính xác trùng mỏ neo và áp dụng đúng biện pháp phòng trị là yếu tố then chốt giúp người nuôi bảo vệ đàn cá và đảm bảo hiệu quả sản xuất.

Trùng mỏ neo là gì?

Trùng mỏ neo (Lernaea spp.) là một loại giáp xác ký sinh thuộc lớp giáp xác nhỏ (Copepoda). Khi trưởng thành, chúng dài từ 6–12 mm, có phần đầu nhọn giống như mỏ neo dùng để cắm sâu vào cơ thể cá để hút dinh dưỡng.

Đặc điểm nguy hiểm của trùng mỏ neo ở cá là khả năng đục xuyên da, gây viêm nhiễm, hoại tử mô xung quanh và tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm tấn công thứ phát.

Các loài cá thường bị nhiễm trùng mỏ neo

Trùng mỏ neo ở cá ký sinh trên nhiều loài cá nước ngọt, phổ biến nhất là:

• Cá rô phi
• Cá trắm cỏ
• Cá mè
• Cá chép
• Cá lóc
• Cá trôi
• Cá tra, cá basa

Đặc biệt ở giai đoạn cá giống và cá nuôi trong ao mật độ cao, nguy cơ lây lan và bùng phát bệnh là rất lớn.

Nguyên nhân gây bệnh trùng mỏ neo ở cá

• Ao nuôi không cải tạo kỹ, còn tồn dư ấu trùng ký sinh từ vụ nuôi trước.
• Không xử lý cá giống trước khi thả, mầm bệnh trùng mỏ neo ở cá lây từ trại giống.
• Chất lượng nước kém, nhiệt độ cao, ô nhiễm hữu cơ tạo điều kiện trùng sinh sôi.
• Không kiểm soát cá hoang dại hoặc chim ăn cá, có thể mang mầm bệnh từ nơi khác.

Dấu hiệu nhận biết trùng mỏ neo ở cá

Dấu hiệu trên cơ thể cá:

• Cá có các vết loét nhỏ, sưng đỏ, xuất huyết nhẹ tại chỗ ký sinh.
• Quan sát kỹ sẽ thấy sợi nhỏ màu trắng nhạt, dài (trùng mỏ neo cái) thò ra khỏi thân cá.
• Vùng vây và gốc đuôi thường bị tổn thương nặng.

Hành vi cá:

• Cá cọ thân vào đáy ao, thành bể do ngứa ngáy.
• Bơi chậm chạp, giảm ăn, yếu dần và có thể chết nếu nhiễm nặng.
• Nếu bị nhiễm trùng thứ phát (nấm, vi khuẩn), cá có thể chết hàng loạt.

Xem thêm: Bệnh đốm trắng trên cá

Phòng bệnh trùng mỏ neo ở cá

• Cải tạo ao kỹ lưỡng trước khi thả cá, dùng vôi, phơi đáy ao.
• Cách ly và xử lý cá giống bằng muối hoặc thuốc sát trùng nhẹ.
• Dùng lưới chắn, ngăn chim hoang, động vật trung gian mang mầm bệnh.
• Kiểm soát chất lượng nước ao, tránh ô nhiễm hữu cơ, giữ oxy hòa tan trên 4 mg/l.
• Định kỳ tạt thuốc sát trùng sinh học để phòng ký sinh trùng (theo hướng dẫn).

Điều trị trùng mỏ neo trên cá

• Bắt cá thủ công, dùng nhíp lấy trùng ra nếu số lượng ít.
• Tắm cá bằng thuốc tím (KMnO₄): nồng độ 3–5 ppm trong 15–20 phút.
• Dùng Formalin 25–30 ppm, kết hợp tắm cá liên tục 2–3 ngày để tiêu diệt ký sinh trùng.
• Bổ sung Vitamin C, khoáng chất, men tiêu hóa vào khẩu phần ăn để tăng sức đề kháng.
• Điều trị nhiễm trùng thứ phát bằng kháng sinh hoặc thuốc kháng nấm nếu có dấu hiệu viêm loét lan rộng.

Trùng mỏ neo ở cá là bệnh ký sinh trùng nguy hiểm, có khả năng lây lan nhanh trong môi trường ao nuôi không đảm bảo vệ sinh. Việc kết hợp phòng ngừa chủ động, cải tạo ao kỹ lưỡng, sử dụng giống cá nước ngọt khỏe mạnh và theo dõi chặt chẽ sức khỏe đàn cá là yếu tố then chốt giúp người nuôi giảm thiểu thiệt hại. Xử lý đúng kỹ thuật, đúng thuốc và kịp thời sẽ giúp kiểm soát hiệu quả bệnh trùng mỏ neo và đảm bảo hiệu quả sản xuất bền vững.