Cách xử lý bệnh ký sinh trùng trên cá

Bệnh ký sinh trùng trên cá là một trong những nhóm bệnh phổ biến và nguy hiểm nhất trong nuôi cá nước ngọt và nước lợ. Khi cá bị nhiễm ký sinh trùng, chúng thường ăn yếu, bơi lờ đờ, nổi đầu, cọ mình vào thành ao, thậm chí chết rải rác kéo dài nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Việc hiểu rõ dấu hiệu, nguyên nhân và áp dụng đúng cách xử lý sẽ giúp người nuôi hạn chế thiệt hại và bảo vệ hiệu quả đàn cá.

Các loại ký sinh trùng thường gặp trên cá

Một số ký sinh trùng phổ biến trong ao nuôi gồm:

• Trùng bánh xe (Trichodina): bám trên da và mang, gây tróc nhớt, cá cọ mình liên tục.
• Trùng mỏ neo (Lernaea): ký sinh ngoài da, gây viêm loét, dễ nhiễm khuẩn thứ phát.
• Sán lá đơn chủ (Dactylogyrus, Gyrodactylus): ký sinh mang và da, làm cá khó thở.
• Trùng quả dưa (Ichthyophthirius – bệnh đốm trắng): tạo các đốm trắng nhỏ trên da cá.
• Giun tròn, giun sán nội ký sinh: làm cá gầy yếu, chậm lớn.

Dấu hiệu nhận biết cá nhiễm ký sinh trùng

Người nuôi có thể nhận biết bệnh ký sinh trùng trên cá qua các biểu hiện sau:

Biểu hiện bên ngoài

• Cá cọ mình vào đáy ao, bờ ao hoặc vật thể
• Da cá tróc nhớt, xỉn màu, xuất hiện đốm trắng hoặc vết loét
• Mang cá sưng, nhợt hoặc thâm đen
• Vây rách, cụp vây

Biểu hiện hành vi

• Cá bơi lờ đờ, tụ đàn ở góc ao
• Cá nổi đầu, thở gấp
• Ăn kém hoặc bỏ ăn

Biểu hiện lâu dài

• Cá chậm lớn
• Chết rải rác kéo dài
• Dễ phát sinh bệnh vi khuẩn, nấm kế phát

Nguyên nhân khiến bệnh ký sinh trùng trên cá bùng phát

• Mật độ nuôi cao
• Chất lượng nước kém, nhiều chất hữu cơ
• Ao nuôi không được cải tạo kỹ
• Cá giống mang mầm bệnh
• Thời tiết thay đổi đột ngột
• Lạm dụng kháng sinh, diệt khuẩn làm mất cân bằng vi sinh

Cách xử lý bệnh ký sinh trùng trên cá

Xử lý môi trường ao nuôi

• Thay nước từ từ (20–30%) nếu điều kiện cho phép
• Tăng cường sục khí để giảm stress cho cá
• Hút bùn đáy, giảm chất hữu cơ tích tụ
• Duy trì pH, nhiệt độ ổn định

Sử dụng hóa chất diệt ký sinh trùng (đúng liều, đúng lúc)

Một số hoạt chất thường được sử dụng:

• Formalin: hiệu quả với trùng bánh xe, trùng quả dưa
• KMnO₄ (thuốc tím): xử lý ký sinh trùng ngoài da
• Muối (NaCl): tắm cá hoặc xử lý ao nồng độ thấp
• CuSO₄ (đồng sunfat): dùng thận trọng, đúng liều

Lưu ý:

• Không xử lý khi cá quá yếu
• Không dùng liên tục nhiều loại hóa chất
• Theo dõi oxy hòa tan khi xử lý

Giải pháp sinh học – an toàn lâu dài

• Sử dụng chế phẩm thảo dược (tỏi, neem, saponin…)
• Bổ sung men vi sinh nước để kiểm soát mầm bệnh
• Dùng probiotic đường ruột giúp cá tăng miễn dịch
• Áp dụng công nghệ nano thảo dược (nếu có)
• Giải pháp sinh học giúp giảm tái phát và an toàn cho môi trường.

Hỗ trợ sức khỏe cá sau xử lý

• Bổ sung vitamin C, khoáng, chất tăng đề kháng
• Trộn men tiêu hóa để phục hồi đường ruột
• Giảm lượng thức ăn 1–2 ngày sau khi xử lý

Phòng bệnh ký sinh trùng trên cá

• Cải tạo ao kỹ trước khi thả giống
• Chọn cá giống khỏe, sạch bệnh
• Duy trì mật độ nuôi hợp lý
• Quản lý thức ăn, tránh dư thừa
• Sử dụng vi sinh định kỳ
• Theo dõi cá hằng ngày để phát hiện sớm

Bệnh ký sinh trùng trên cá không khó xử lý nếu phát hiện sớm và áp dụng đúng biện pháp. Kết hợp giữa xử lý môi trường, sử dụng hóa chất hợp lý và giải pháp sinh học sẽ giúp người nuôi kiểm soát bệnh hiệu quả, giảm thiểu rủi ro và nâng cao năng suất ao nuôi.