Tôm Bị Sưng Gan: Dấu Hiệu Nhận Biết, Nguyên Nhân Và Cách Xử Lý Hiệu Quả

Gan tụy là cơ quan nội tạng quan trọng bậc nhất của tôm, đảm nhận vai trò tiêu hóa, hấp thu dinh dưỡng, thải độc và miễn dịch. Khi tôm bị sưng gan, đây là dấu hiệu cảnh báo tổn thương cấp tính hoặc mãn tính ở gan tụy, nếu không được xử lý kịp thời sẽ dẫn đến suy gan, chậm lớn, chết rải rác hoặc bộc phát thành dịch bệnh. Bài viết sau sẽ giúp người nuôi nhận diện đúng nguyên nhân, biểu hiện và các biện pháp xử lý hiệu quả hiện tượng tôm bị sưng gan.

Tôm bị sưng gan là gì?

Tôm bị sưng gan là tình trạng tuyến gan tụy phình to bất thường, dễ nhận thấy khi mổ tôm quan sát nội tạng, đặc biệt ở tôm từ 15–60 ngày tuổi.

Dấu hiệu:

• Gan to hơn bình thường, màu sẫm (nâu đỏ, nâu đen) hoặc chuyển nhạt, mất sắc.
• Một số trường hợp kèm theo hiện tượng gan tụy nhũn, chảy nhớt, xuất huyết.
• Có thể kèm dấu hiệu bệnh phân trắng trên tôm, đường ruột rỗng, tôm yếu, ăn chậm.

Nguyên nhân khiến tôm bị sưng gan

Môi trường ao nuôi ô nhiễm

• Tôm bị sưng gan 1 phần do ao nhiều mùn bã hữu cơ, khí độc (H₂S, NH₃) vượt ngưỡng gây tổn thương gan tụy.
• pH, kiềm, oxy dao động thất thường, đặc biệt sau mưa hoặc nắng nóng kéo dài.

Dinh dưỡng mất cân bằng

• Thức ăn không đảm bảo chất lượng, bị nấm mốc, oxy hóa, dư dầu mỡ.
• Thiếu vitamin E, C, khoáng vi lượng, ảnh hưởng đến chức năng gan.

Tôm nhiễm bệnh

• Nhiễm vi khuẩn Vibrio spp., đặc biệt V. parahaemolyticus, gây hoại tử gan tụy cấp (AHPND).
• Nhiễm ký sinh trùng như vi bào tử trùng (EHP) gây sưng gan – teo ruột.
• Virus IMNV, TSV có thể gây biến đổi gan, sưng gan nếu tôm yếu.

Dấu hiệu nhận biết tôm bị sưng gan

• Tôm yếu, nổi đầu sáng sớm, ăn yếu, giảm bắt mồi rõ rệt.
• Chậm lớn, size không đồng đều, hệ số FCR tăng cao.
• Quan sát gan tụy qua kính lúp thấy sưng to, màu sắc bất thường, nhũn hoặc xuất huyết.
• Kèm theo các triệu chứng phân trắng, đứt khúc ruột, mềm vỏ hoặc lột xác không đều.

Tác hại của hiện tượng sưng gan tụy ở tôm

• Làm giảm khả năng tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng → tôm tăng trưởng kém.
• Gây rối loạn lột xác tôm, mềm vỏ trên tôm, cong thân, tôm dễ chết sau khi lột.
• Dễ nhiễm bệnh thứ phát như phân trắng, vi khuẩn đường ruột, nấm mang.
• Tăng tỷ lệ hao hụt, kéo dài thời gian nuôi, giảm lợi nhuận.

Cách xử lý khi tôm bị sưng gan

Cắt giảm thức ăn – giảm áp lực gan tụy

Giảm 30–50% khẩu phần trong 1–2 ngày đầu.

Sau đó bổ sung vitamin, thảo dược, vi sinh hỗ trợ gan vào khẩu phần ăn.

Bổ sung dưỡng chất phục hồi gan

Trộn thức ăn với vitamin C, E, acid amin, methionine, silymarin, phospholipid, betaine trong 5–7 ngày.

Dùng các sản phẩm hỗ trợ gan tụy từ thảo dược (diệp hạ châu, atiso, nghệ, chiết xuất cây kế sữa…).

Cải thiện môi trường

Hút bùn đáy, thay 10–20% nước, sục khí mạnh để tăng DO > 4 mg/L.

Xử lý khí độc bằng zeolite, yucca, ổn định pH và kiềm bằng dolomite.

Tăng vi sinh – giảm độc tố đường ruột

Dùng vi sinh Bacillus spp. hoặc Lactobacillus spp. giúp cân bằng hệ vi sinh và phân hủy chất độc.

Trộn men tiêu hóa, enzyme phân giải protein và tinh bột giúp giảm gánh nặng cho gan.

Phòng ngừa sưng gan ở tôm

• Quản lý tốt chất lượng nước ao: định kỳ xử lý đáy, thay nước, bón vi sinh.
• Bổ sung vitamin, khoáng định kỳ vào thức ăn.
• Chọn thức ăn tôm thẻ chân trắng chất lượng tốt, bảo quản nơi khô ráo, sử dụng đúng hạn.
• Theo dõi thời điểm tôm lột xác để có chế độ bổ sung dưỡng chất hợp lý.
• Kiểm tra chất lượng giống và vệ sinh ao trước khi thả nuôi.

Hiện tượng tôm bị sưng gan là dấu hiệu cảnh báo sức khỏe đàn tôm đang gặp vấn đề, cần được xử lý sớm và toàn diện. Người nuôi cần quan sát kỹ các thay đổi trong hành vi, đường ruột và nội tạng tôm, kết hợp các giải pháp về môi trường – dinh dưỡng – vi sinh để phục hồi chức năng gan và nâng cao sức đề kháng của tôm.