Các Bệnh Do Vi Khuẩn Vibrio Gây Ra Ở Tôm Và Cách Phòng Tránh Hiệu Quả

Trong nghề nuôi tôm công nghiệp, đặc biệt là tôm thẻ chân trắng, vi khuẩn Vibrio là một trong những mầm bệnh phổ biến và nguy hiểm nhất. Chúng có mặt sẵn trong môi trường nước và đáy ao, khi gặp điều kiện thuận lợi như môi trường ô nhiễm, tôm bị stress hoặc sức đề kháng yếu, chúng sẽ bùng phát và gây ra nhiều bệnh nghiêm trọng như: bệnh gan tụy cấp (AHPND), viêm ruột, phân trắng, hoại tử cơ, làm thiệt hại lớn đến năng suất và chất lượng tôm nuôi. Bài viết sau sẽ giúp người nuôi phân biệt các loại Vibrio gây bệnh và cách phòng ngừa hiệu quả.

Vi khuẩn Vibrio là gì?

Vibrio là một chi vi khuẩn Gram âm, hình cong như dấu phẩy, có roi di chuyển linh hoạt và sinh sống phổ biến trong môi trường nước mặn, lợ. Nhiều loài thuộc nhóm này là tác nhân gây bệnh cho tôm và cả con người, đặc biệt trong điều kiện môi trường nuôi ao dơ, mật độ cao và khí độc.

Các bệnh phổ biến do vi khuẩn Vibrio gây ra trên tôm

Bệnh hoại tử gan tụy cấp (AHPND)

Tác nhân: Vibrio parahaemolyticus có mang gen độc tố PirAB.

Đặc điểm:

• Xảy ra chủ yếu trong giai đoạn tôm từ 10–35 ngày tuổi.
• Gây chết nhanh, chết hàng loạt.

Triệu chứng:

• Tôm bỏ ăn đột ngột.
• Gan tụy nhạt màu, teo nhỏ, mềm.
• Ruột rỗng, phân ít hoặc nhớt.

Nguy hiểm: Đây là một trong những bệnh nguy hiểm nhất, thiệt hại nặng và bùng phát nhanh.

Viêm gan tụy, gan sẫm màu

Tác nhân: V. harveyi, V. vulnificus, V. alginolyticus.

Triệu chứng:

• Gan tụy có thể đổi màu nâu sẫm, bị chai, mềm hoặc bong tróc.
• Tôm ăn kém, chậm lớn, màu sắc cơ thể bất thường.

Gây ảnh hưởng: Đến chức năng tiêu hóa và miễn dịch của tôm, làm tôm dễ nhiễm các bệnh khác.

Viêm ruột, phân trắng

Tác nhân: V. alginolyticus, V. harveyi.

Triệu chứng:

• Bệnh phân trắng kéo dài thành chuỗi hoặc đứt khúc.
• Tôm kém ăn, đường ruột rỗng hoặc chứa dịch nhầy.
• Có thể xuất hiện song song với hiện tượng teo gan, mềm vỏ.

Nhiễm trùng huyết, tôm chết nhanh

Tác nhân: V. vulnificus, V. cholerae.

Triệu chứng:

• Tôm xuất huyết nội tạng, màu sắc nhợt nhạt, mềm vỏ.
• Chết đột ngột sau khi mưa hoặc thay đổi môi trường đột ngột.
• Có thể kèm theo hiện tượng sưng gan, ruột trống rỗng.

Đốm đen, hoại tử mô (Black spot)

Tác nhân: V. harveyi, V. vulnificus.

Triệu chứng:

• Xuất hiện các đốm đen nhỏ trên thân, đốt vỏ, cơ hoặc mang tôm.
• Làm giảm chất lượng thương phẩm, gây hoại tử mô.

Tại sao vi khuẩn Vibrio dễ bùng phát trong ao nuôi?

Tồn tại tự nhiên trong nước và bùn đáy ao.

Bùng phát khi:

• Ao ô nhiễm, khí độc cao (NH₃, H₂S).
• Tôm bị sốc môi trường, lột xác liên tục.
• Sức đề kháng tôm giảm do thiếu vitamin, khoáng, dinh dưỡng kém.
• Không quản lý vi sinh vật có lợi trong ao.

Biện pháp phòng ngừa bệnh do vi khuẩn Vibrio

Quản lý môi trường ao nuôi ổn định

• Duy trì pH từ 7.5–8.2, độ kiềm từ 100–150 mg/L, DO > 4 mg/L.
• Hạn chế khí độc bằng zeolite, yucca, dolomite.
• Hút bùn đáy định kỳ, tránh ao quá dơ.

Tăng cường sức đề kháng tôm

• Trộn vitamin C, E, tỏi, thảo dược, men tiêu hóa vào thức ăn định kỳ.
• Cung cấp đủ khoáng, acid amin, enzyme hỗ trợ gan tụy.

Bổ sung vi sinh có lợi

• Sử dụng Bacillus, Lactobacillus spp. để cạnh tranh và ức chế vi khuẩn Vibrio.
• Cấy vi sinh vào đáy ao và trộn trực tiếp vào thức ăn.

Theo dõi và phát hiện sớm

• Test nhanh vi khuẩn Vibrio trong nước, thức ăn và mẫu tôm mỗi tuần.
• Cách ly, xử lý kịp thời nếu phát hiện mầm bệnh.

Vi khuẩn Vibrio là mối đe dọa thường trực trong nuôi tôm, có thể gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm từ gan tụy, đường ruột đến nhiễm trùng huyết. Để hạn chế thiệt hại, người nuôi cần hiểu rõ từng loại Vibrio và bệnh lý chúng gây ra, đồng thời áp dụng biện pháp quản lý môi trường – tăng sức đề kháng – kiểm tra định kỳ để bảo vệ đàn tôm một cách hiệu quả.